สำหรับอดีตแห่งความรุ่งเรืองของอาณาจักรสุโขทัย ปัจจุบันยังคงมีร่องรอยของประวัติศาสตร์ต่างๆหลงเหลือปรากฏเป็นที่ประจักษ์แก่สายตามากมาย โดยเฉพาะในพื้นที่มรดกโลก“เมืองประวัติศาสตร์สุโขทัยและเมืองบริวาร” ที่ประกอบด้วย อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย อุทยานประวัติศาสตร์ศรีสัชนาลัย และอุทยานประวัติศาสตร์กำแพงเพชร
นอกจากนี้จังหวัดสุโขทัยในปัจจุบันยังมีมรดกทางวัฒนธรรมที่ตกทอดจากอดีตนับตั้งแต่สมัยอาณาจักรกรุงสุโขทัย(ราชธานีสุโขทัย)มาจนถึงปัจจุบันนั่นก็คือ “สังคโลก” ซึ่งเป็นสินค้าส่งออกที่สำคัญของอาณาจักรสุโขทัยในราวพุทธศตวรรษที่ 19-20
สังคโลกหรือเครื่องสังคโลก คือเครื่องปั้นดินเผาเนื้อแกร่งที่ผลิตขึ้นในอาณาจักรสุโขทัย เดิมมีแหล่งผลิตสำคัญอยู่ที่เมืองสุโขทัยและเมืองศรีสัชนาลัย
มีการสันนิษฐานกันว่า คำว่า “สังคโลก” นั้นเพี้ยนมาจากคำว่า “สวรรคโลก” ซึ่งเป็นเชื่อเรียกเดิมของแหล่งเตาเผาที่เมืองศรีสัชนาลัย
เครื่องสังคโลกผลิตขึ้นมาเพื่อใช้เป็นภาชนะ เครื่องใช้ เครื่องประดับอาคารต่างๆ ตลอดจนตุ๊กตารูปคน รูปสัตว์ และอื่นๆ อีกมากมาย โดยแบ่งออกเป็นชนิดเนื้อดินเผา และชนิดเนื้อแกร่ง โดยชนิดเนื้อแกร่งนั้นก็ยังมีทั้งประเภทเคลือบน้ำยาและไม่เคลือบน้ำยา แต่ที่ผู้คนคุ้นเคยกันส่วนใหญ่จะเป็นประเภทเคลือบน้ำยา อาทิ เคลือบสีน้ำตาล เคลือบสีขาวขุ่น เคลือบสีเขียวไข่กา หรือที่คนไทยเรียกว่า “ศิลาดล” ที่เพี้ยนมาจากคำว่า “เซลาดอน”(Celadon)
สังคโลกสุโขทัยมีลักษณะเด่นเป็นลวดลายเฉพาะตัวแบบสุโขทัยที่สามารถสังเกตได้ไม่ยาก เพราะพบอยู่มากเพียงไม่กี่ลายในจานหรือชาม เช่น รูปปลา กงจักร และดอกไม้ โดยเฉพาะรูปปลานั้นถือว่าเป็นลวดลายเฉพาะของที่นี่แห่งเดียว สันนิษฐานว่าเป็นรูปปลากา ที่เป็นปลาน้ำจืดรูปร่างคล้ายกับปลาตะเพียน
เครื่องสังคโลกคือหนึ่งในผลิตภัณฑ์ประจำเมืองสุโขทัยที่สอดรับกับนโยบายการท่องเที่ยวของ องค์การบริหารการพัฒนาพื้นที่พิเศษเพื่อการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน”(องต์การมหาชน) หรือ อพท. ที่มีแนวคิดในการเชื่อมโยงพื้นที่มรดกโลกเข้ากับแหล่งมรดกทางวัฒนธรรม ในรูปแบบของ “การท่องเที่ยวเชิงสร้างสรรค์” (Creative Tourism) ที่มุ่งเน้นให้นักท่องเที่ยวได้เรียนรู้และมีส่วนร่วมจากการไปท่องเที่ยวในสถานที่หรือชุมชนที่มีเอกลักษณ์อันโดดเด่น ไม่ว่าจะเป็น มรดกทางศิลปวัฒนธรรม ประเพณีท้องถิ่นอันเป็นเอกลักษณ์ หรือภูมิปัญญาชาวบ้านที่สืบต่อกันมา
นอกจากนี้การท่องเที่ยวเชิงสร้างสรรค์ยังสามารถต่อยอดเกิดเป็นแรงบันดาลใจให้กับนักท่องเที่ยว จากการเข้าไปสัมผัสและได้รับประสบการณ์โดยตรงจากการลงมือทำ จนเกิดความเชื่อมโยงระหว่างนักท่องเที่ยวและผู้คนที่อยู่ในสถานที่ท่องเที่ยวแห่งนั้น อีกทั้งยังเกิดเป็นองค์ความรู้ที่สามารถนำไปต่อยอดในรูปแบบของตัวเองได้อีกด้วย
สำหรับผลิตภัณฑ์เครื่องสังคโลกสุโขทัยนั้น ปัจจุบันนอกจากจะมีการอนุรักษ์ การผลิตส่งขายทั้งในและต่างประเทศแล้ว แหล่งผลิตเครื่องสังคโลกหลายที่หลายแห่งยังเปิดให้นักท่องเที่ยวได้เข้าไปลงมือทำ ลงมือปั้นดิน กันด้วยสองมือของตัวเอง
โดยจุดท่องเที่ยวเรียนรู้เกี่ยวกับเครื่องสังคโลกที่เด่นๆใน จ.สุโขทัย ได้แก่ที่ “บ้านทุ่งหลวง” อ.คีรีมาศ ที่นี่เป็นหมู่บ้านทำเครื่องปั้นดินเผาที่มีชื่อเสียงของสุโขทัยมาตั้งแต่อดีต ปัจจุบันชาวบ้านทุ่งหลวงยังคงผลิตเครื่องปั้นดินเผาส่งขายตามความถนัดของแต่ละคน ซึ่งคนที่ชอบตกแต่งบ้านคงชอบบ้านทุ่งหลวง เพราะที่นี่มีงานฝีมือเครื่องปั้นดินเผาจำพวกเครื่องใช้ไม้สอย ของประดับบ้าน ของตกแต่งสวน ไปจนถึงของที่ระลึกชิ้นเล็กชิ้นน้อยให้ซื้อติดไม้ติดมือกันอย่างมากมาย
ส่วนใครที่อยากย้อนรอยไปดูกระบวนการผลิตเครื่องสังคโลกแบบโบราณแท้ๆนั้นก็ต้องไปที่ “ศูนย์ศึกษาและอนุรักษ์เตาสังคโลก(เตาทุเรียง)” ที่ บ้านเกาะน้อย อ.ศรีสัชนาลัย ที่นี่เป็นหนึ่งในแหล่งเตาทุเรียงเก่าแก่และสำคัญของสุโขทัย
ที่ศูนย์ฯอนุรักษ์เตาสังคโลกมีการให้ความรู้ตั้งแต่การสร้างเตาทุเรียง กรรมวิธีการเผาเครื่องสังคโลก มีแบบจำลองเตาทุเรียงทั้ง 3 ยุค และยังมีเตาทุเรียงเก่าแก่ของจริงที่ขุดค้นพบบริเวณศูนย์ศึกษาฯ ที่ยังคงรูปร่างลักษณะของเตา และยังคงเหลือร่องรอยของเครื่องสังคโลกภายในเตาให้มองเห็นอยู่บ้าง
อีกจุดหนึ่งที่ถือเป็นแหล่งย้อนรอยสังคโลกสำคัญในสุโขทัยนั้นก็คือที่ “พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติสวรรควรนายก” อ.สวรรคโลก ที่นี่มีทั้งความรู้เรื่องเมืองสวรรคโลกตั้งแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์มาจนถึงปัจจุบัน ที่สำคัญคือมีการจัดแสดงเครื่องสังคโลกต่างๆในหลากหลายรูปแบบ ทั้งที่ผลิตในเมืองสวรรคโลก ศรีสัชนาลัย สุโขทัย และจากแหล่งอื่นๆ เพื่อนำมาเปรียบเทียบให้เห็นถึงความแตกต่างของแต่ละแห่ง ซึ่งนอกจากเครื่องสังคโลกที่เป็นถ้วยชาม หรือเครื่องใช้ต่างๆ แล้วก็ยังมีเครื่องประดับตามสถาปัตยกรรมต่างๆ รวมถึง ท่อน้ำดินเผา ที่ถือเป็นส่วนหนึ่งของการชลประทานในสมัยสุโขทัย
จะเห็นได้ว่าเครื่องสังคโลกสุโขทัยคือมรดกทางวัฒนธรรมอันทรงคุณค่าที่ตกทอดจากอดีตมาสู่ปัจจุบัน นับเป็นสิ่งที่แสดงให้เห็นถึงความสามารถเชิงหัตถศิลป์ของบรรพชนในอดีต
สำหรับผู้ที่มีโอกาสได้ไปท่องเที่ยวเชิงสร้างสรรค์ สัมผัส เรียนรู้เรื่องราวเกี่ยวกับสังคโลกสุโขทัยนั้น สามารถนำองค์ความรู้ที่ได้มาต่อยอดสร้างสรรค์ให้เกิดผลงานหรือไอเดียใหม่ๆในชีวิตประจำวัน นับเป็นผลพลอยได้จากการท่องเที่ยว ที่หากใครไม่เคยไปสัมผัสย่อมไม่รู้
แหล่งที่มา :
http://www.stou.ac.th
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น